شب‌نوشت (۷۳)_ کمی از خودم، کمی از شنیدن حرف دیگران و کاستن از پیش‌داوری

پیش‌گفتار: احتمالاََ این مطلب برای کسی که من را مدتی است می‌شناسد جالب باشد. برای کسانی که اولین بار این وبلاگ را می‌بینند، شاید حرف‌هایم معنا نداشته باشد (به اصطلاح انگلیسی‌زبان‌ها make sense نکند).

خواستم مطلب دیگری بنویسم و در آن حرف دیگری بزنم، اما امشب با چیز بسیار مهم‌تری روبرو شدم و تصمیم گرفتم حرف‌های دیگرم را خلاصه‌تر بگویم. پس بخش اول را به حرف‌هایی که می‌خواستم بزنم اختصاص دهم و بخش دوم را به آنچه امشب به آن فکر کردم. بخش اول را با حروف ابجد تقسیم‌‌بندی می‌کنم تا نگارشم منظم‌تر شود:

بخش اول:

الف- من خودم را مسلمان می‌دانم. احتمالاََ بین تقید به اسلام (و به خصوص تشیع دوازده‌امامی ) و قبول داشتن حکومت اسلامی کنونی correlation مثبتی وجود دارد و بالعکس، بین عدم اعتقاد به ادیان و اعتقاد به حکومت اسلامی correlation منفی (امیدوارم اصطلاحات را درست به کار برده باشم.  البته آنچه می‌گویم فقط بر اساس فکر است و نه مطالعه).

حال با توجه به خوانش خاصی که من از اسلام دارم، خوانشی که بخشی از آن متاثر از مدرسه و بخشی از مطالعات متفرقه‌ی من است، این correlation قوی‌تر نیز می‌شود.

چه نتیجه‌ای می‌توانم بگیرم؟ اینکه شانس سوگیری را در نوشته‌هایم در نظر بگیرم و شما هم در نظر بگیرید.

ب- بعد می‌خواستم در مورد سِیرِ فکری که این دو سه ماه داشتم روده‌درازی کنم. از این بگویم که در اول مهر احساس همدلی خیلی بیشتری با معترضین می‌کردم. با خود می‌گفتم که شاید معترضین، ذره‌ای از اشتباهاتی که معتقدم در حکومت انجام شده را پس بزنند و کمی عقلانیت به حاکمیت تزریق کنند. افزایش فشار برای حجاب اجباری، چیزی بود که من را ماه‌ها غصه‌دار کرده بود (رد پایش در پست‌های تیر و مرداد هست) و در جهت اعتراض اقداماتی کردم که موثر نیفتاد. بعدها، دیدم که نه معترضین یک‌دستند و نه حکومتی‌هایی که من تاکنون دیده‌ام (در وزارت بهداشت و سپاه) یک دست بوده‌اند و از گستره (range) حرف زدم و بر اساس شعر مرحوم شجریان این عنوان را برگزیدم: 《با که همراه شوم عزیز؟》

و می‌خواستم از این بگویم که الان این فکر را می‌کنم که اگرچه سعی دارم با معترضین در خیابان هم‌دل باشم، اما با آنها همراهی نمی‌کنم.

این حرفم را هم از سر ترسم از بدتر شدن اوضاع می‌زنم. ترس از اینکه این روند به ضرر همه تمام شود و تر و خشک با هم بسوزند.

ج- خواستم این را هم بگویم، که گفتنش اکنون جرئت می‌طلبد، که با توجه به رسانه‌های داخلی‌ای که پیگیری می‌کنم (سوای رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی)، از نظر من مواضع آقای خامنه‌ای، منطق بیشتری نسبت به بسیاری از مقامات دیگر کشور دارد. در مجموع، برای ایشان احترام قائلم، هرچند که بعضی از مواضعش را نپسندم یا قبول نداشته باشم. گفتن این حرف، با توجه به چند نفر از نزدیکانی که دارم، برایم هزینه داشته و سود نه. به هر حال، خواسته‌ام نصیحت شنیدن و فحش خوردن را بر دورو بودن ترجیح دهم. و البته آنچه در مورد سوگیری گفتم، اینجا هم صادق است: نگاه خاصی که من به اسلام دارم، من را به نگاه کسانی نظیر آقای خامنه‌ای نزدیک می‌کند. طبیعی است که شما اگر خوانش متفاوتی از اسلام داشته باشید یا اسلام را قبول نداشته باشید، طرز نگاهتان با من فرق کند. 

د- و خواستم این را هم بگویم: اینکه امروز زیاد می‌شنوم که هرکس در حکومت و دولت کار کند خائن است یا منفعتش در آن است‌. امثال شاهین نجفی‌ها و یکی از دوستان خودم هم هستند که می‌گویند این افراد باید کشته شوند!

این چند روز به این اندیشیدم که من این نگاه را ندارم. یعنی اگر روزی احتمال دهم به درد مردم می‌خورم، چه در دولت کسی مثل حسن روحانی باشد و چه ابراهیم رئیسی و …، اگر حقوق در حد کفاف داشته باشم (در حد مسئول فنی داروخانه) و مطمئن باشم می‌توانم کار به‌دردبخوری برای مردم انجام دهم، حاضرم فحش 《جیره‌خوار دولت بودن》 و 《سرسپرده‌ی نظام بودن》 را قبول کنم و کاری مفید بکنم. اکنون، در خود مهارت‌های کافی برای اینکه آنطوری که دوست دارم موثر واقع شوم را نمی‌بینم. اگر روزی مهارت کافی (به خصوص در مدیریت) پیدا کردم، دوست دارم کاری هرچند کوچک بکنم.

خواستم این حرف‌ها را بزنم که زدم. اما مسئله‌ی بسیار جالبی امشب به ذهنم رسید:

بخش دوم:

امشب داشتم طبق روتین دو ماه گذشته، در لینکدین فحش می‌خوردم. یکی حسابی به من توهین کرده بود (البته من به همان یک نفر می‌پردازم. متاسفانه تعداد هم‌وطنانی که بقیه را در شبکه‌های اجتماعی می‌درند کم نیست). قضیه هم این بود که زیر پست کسی من این آیه‌ی قرآن را نوشته بودم: 《وَلا تَقفُ ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ ۚ إِنَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَالفُؤادَ کُلُّ أُولٰئِکَ کانَ عَنهُ مَسئولًا》 که آیه‌ی ۳۶ سوره‌ی اسراء است و بدین معنی است: 《از آنچه به آن آگاهی نداری، پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسؤولند.》محتوای پست خانمی این بود که آنچه در ایذه اتفاق افتاده کار حکومت است. من هم گفتم شواهدش را بگو. بعد خود آن فرد اصلاََ جواب نداد، اما آدم‌های دیگری فحش‌بارانم کردند. به یکی از آنها که الفاظ بدی استفاده می‌کرد، گفتم که 《اگر حرف منطقی‌ای دارد، نیازی به توهین نیست》. بعد از چند بار فحش بیشتر عنایت کردن به من، سفره‌ی دلش را باز کرد. از سرخوردگی‌ها و ناراحتی‌هایش گفت. از احساس خشمی که داشت و …

و من این بار فقط خواننده بودم. و حقیقتش نه تنها اذیت نشدم، بلکه لذت بردم. لذت بردم از اینکه کسی از خشمش برایم گفته. خوشحال از اینکه کسی از آرزوهای بربادرفته‌اش برایم گفته و … شنیدن شکست و بدبختی کسی خوشایند نیست، اما این احساس که کسی آنچه که بر او گذشته را برای من بگوید خوشایند است.

به این فکر کردم که پشت این همه خشم در بین مردم عادی (نه کسانی که با اسلحه به این و آن شلیک می‌کنند، بلکه افرادی معمولی مثل شمایی که اکنون این مطلب را می‌خوانی، با هر نگاهی که داشته باشی) داستانی است. جوانی‌هایی که ثمر نداده. پول‌هایی که نابود شده. امیدهایی که پرپر شده و …

با خود فکر کردم که انگار آدم‌ها پشت الفاظ رکیکشان گم می‌شوند؛ پشت کلی نقاب. وقتی آدم رمزگشایی می‌کند که چه می‌گویند انگار در جدیدی به روی آدم باز می‌شود: دنیای یک 《آدم》 دیگر. و این شگفت‌انگیز است.

و به این فکر کردم که قضاوت شتاب‌زده کردن دیگران کار ساده‌ای است و زود هم به نتیجه می‌رسد، اما وقتی آدم قصه‌ی زندگی دیگران را می‌شنود یا می‌خواند، انگار کمتر ذهنش به سمت قضاوت غیرمنصفانه می‌رود.

خواستم بگویم که نمی‌دانم که این روزها چه می‌شود کرد. نمی‌دانم چه کاری بهتر است. خودم که نمی‌خواهم همراه معترضین فعلی در خیابان باشم چون از عاقبت آنچه می‌بینم می‌ترسم. 《دریغ است ایران که ویران شود》. پاسخ اینکه آنها که اعتراض دارند چگونه صدایشان را به گوش مسئولین مملکت برسانند را نمی‌دانم. تا جایی که خوانده‌ام، فاصله بین حکومت و مردم، از سال ۱۳۳۲ در حکومت محمدرضاشاه و هم‌چنین از مدت کوتاهی بعد از انقلاب وجود داشته است. حال اینکه آنها که اعتراض دارند چه بکنند بهتر است را نمی‌دانم.

دلیل اصلی اینکه از اعتراضات با روش فعلی وحشت دارم را هم بگویم:

ابتدا اگر حالش را داشتید و در جریان نیستید این بخش از صحبت‌های خانم رعنا رحیم‌پور را بشنوید. البته خودش گفته که حرف‌هایش تقطیع شده. اینکه چقدرش تقطیع شده را نمی‌دانم. اما این قضیه من را یاد عفونت‌های فرصت‌طلب در پزشکی می‌اندازد. عفونت‌های فرصت‌طلب در بدن آدم سالم رشد نمی‌کنند. اما سر جایشان هستند تا فرصتی فراهم شود و بدن فرد ضعیف شود و آنگاه پدر فرد را دربیاورند. در منطقه‌ای که ما هستیم و با توجه به روابط حسنه‌ای که با همه‌ی دنیا داریم کشورهایی نظیر این عفونت‌های فرصت‌طلب عمل می‌کنند. اینکه چجور می‌شود اعتراض کرد و حرف زد بدون آنکه کسی موج‌سواری کند را نمی‌دانم. شما ایده‌ای دارید؟ 

و این هم از پایان تنها پست با مضمون کمی سیاسی من که آن را با آرامش نوشتم. امیدوارم شما هم آن را با آرامش بخوانید. 

به امید بهترین‌ها برای ایران و ایرانی. 

محمد. 

پ.ن.۱. این تنها پست وبلاگ است که با موبایل نوشتم. تا مجبور نشوم دیگر با موبایل نمی‌نویسم.

پ.ن.۲. آدم در معرض تغییر اندیشه‌هاست. به این فکر می‌کنم که چقدر افکارم در چند سال گذشته مثل پاندولی به اینور و آنور رفت. و به این فکر می‌کنم که ممکن است چند سال دیگر مثل امروز فکر نکنم.